Wilhelmina
Zoals Winston Churchill het eens verwoordde: 'There is but one man, and that is Queen Wilhelmina.'
Opdracht
Het monument voor koningin Wilhelmina kwam tot stand op initiatief van de heer van der Mandele, destijds voorzitter van de Kamer van Koophandel. In 1965 deed hij het voorstel om een beeld te laten maken ter nagedachtenis aan in 1962 overleden vorstin. De financiering werd bijeengebracht door het Rotterdamse bedrijfsleven en de inwoners van de stad.
Kunstenaar Charlotte van Pallandt kreeg de opdracht om Wilhelmina uit te beelden als symbool van verzet: krachtig en onverzettelijk. Het beeld verbeeldt haar standvastigheid tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen zij vanuit Londen de Nederlandse regering in ballingschap leidde.
Inspiratie
Wilhelmina voelde zich sterk verbonden met Rotterdam, en ze kende Rotterdam de wapenspreuk “Sterker door Strijd” toe. In 1957 verrichte ze haar laatste officiële daad: de onthulling van het oorlogsmonument van Mari Andriessen in Rotterdam. Een krantenfoto van die dag — waarop zij in een lange jas naar het beeld opkijkt — inspireerde Van Pallandt tot de houding van haar monumentale ontwerp.
Van Pallandt had de karakteristieke figuur van koningin Wilhelmina door middel van foto’s bestudeerd. Op het gipsmodel gaf ze met donker krijt in lijnen en punten aan hoe de uiteindelijke versie in steen er uit zou moeten zien. Ze zocht daarbij, zoals ze zelf zei, naar een ‘prachtige gespannen vorm’ en koos uiteindelijk voor de vorm van een piramide. ‘Van ’t hoofd tot aan de voeten vangt ze licht op’, schreef ze over haar Wilhelmina. Het is een monumentaal werk geworden van een koningin die een belangrijk symbool werd voor de wilskracht van herrijzend Nederland.
Uitzondering
Het monument roept het beeld op van de onverzettelijke koningin in oorlogstijd. Opvallend is dat het gezicht van Wilhelmina niet gedetailleerd is uitgewerkt. Van Pallandt experimenteerde daarmee, maar het resultaat beviel koningin Juliana aanvankelijk niet. Toch stemde zij in met het ontwerp en op 4 mei 1968 onthulde zij het beeld van haar moeder.
Aanvankelijk zou het werk in brons worden uitgevoerd, maar er werd gekozen voor hardsteen — ruw afgewerkt — om de massiviteit en onverzettelijkheid van de vorstin te onderstrepen.
Dirk Hannema
‘Even een woordje om u ervan op de hoogte te brengen dat de maquette voor het standbeeld van koningin Wilhelmina hier gisteren goed is aangekomen’, schreef Dirk Hannema in 1968 aan Charlotte van Pallandt. Hij doelde daarmee op het gipsmodel dat de beeldhouwster kort daarvoor aan hem had geschonken. Hannema had het gezien tijdens een bezoek aan de beeldhouwster, bij wie het in de tuin stond te verkommeren.
Hoewel Van Pallandt doorgaans geen reproducties van haar beelden toestond, maakte ze voor dit werk een uitzondering. In 1987 werd in opdracht van de Hannema- de Stuers Fundatie een bronzen afgietsel van het beeld gemaakt. Na een periode in de beeldentuin van het museum te hebben gestaan, siert het beeld sinds 2025 de entree van museum De Fundatie in de Zwolse binnenstad.